Amagugu
Amagugu

Amagugu akhuluma ngamasiko namasiko adluliswelwa kusuka esizukulwaneni ukuya kwesinye isizukulwane aphethe indlela yokwenza izinto zokwenza izinto zamasiko ahlukahlukeneko, ukuziphatha, ikambiso ekungiyo ehlathulula umphakathi begodu inikele abantu ubunjalo babo, bazizwe bamukelekile.[1] Ukwenza isibonelo, amagugu angafaka hlangana umlando womndeni; ukuzibandakanya kwabo nekolo abayilandelako; nofana amasiko wamasiko. Nanyana kunjalo amagugu afaka hlangana nalokho okuyingcenye yokuzwisisa kwesitjhaba. Umuntu obelethwe eSewula Afrika, ngokwesibonelo, unegugu lenarha yeSewula Afrika, kanye nelifa lomuntu mathupha neliyifihlo. Umuntu onjalo angathathwa njengomuntu onelifa le-Afrika, ngombana wabelethwa enarhakazini ye-Afrika.[2]
Imihlobo yamagugu
[edit | hlela umthombo]Amagugu ngamasiko
[edit | hlela umthombo]
Lokhu kufaka hlangana ubukgwari, umtlolo, umvumo nokhunye, ekuyindlela yokuziveza ngobukghwari besiye nesinye isitjhaba. Amagugug la afaka hlangana amasiko nofana ikambiso evela kwabadala yadluliselwa esizukulwaneni sanje. Amagugu ngamasiko angafaka indlea yokugida, ukwenziwa kweminyanya ulandela ikambiso ethileko nokuthi imvelo iphathwa bunjani.[3] Baveza amagugu wamasiko "njengezinto ezibonakalako kanye nezinto ezingaphathekiko zesiqhema nofana zomphakathi." Izinto ezibonakalako zingahluka khulu; i-2009 UNESCO Framework for Cultural Statistics glossary ibala "izikhumbuzo, isiqhema sezakhiwo namasayithi, iminyuziyamu enamagugu ahlukahlukeneko afakahlangana amatshwayo, umlando, ubuhle, ubuhlanga nofana ubuntu, isayensi nokuqakatheka kwezenhlalakahle." Lokhu ngikho okubizwa yi-Fremework glossary ngokuthi "amagugu aphathekako (athuthekako, angakhambiko nangaphasi kwamanzi)." Irhelo lalokho okuligugu eliphathekako alipheleli, ngombana lingafaka hlangana okunengi ukudlula iinkhumbuzo zomphakathi nofana izakhiwo. Kunezinto ngaphakathi kwemyuziyamu. Imisebenzi yobukghwari, iincwadi, izinto ezikhunjulwako, iinkhali, ukubumba, izinto ezitholwe ziinthombe zakade.[4]
Amagugu womlando
[edit | hlela umthombo]Lapho sikhuluma ngezinto ezibambekako nofana ezingabambekiko zakudala ezifana nemakhiwo, izinto ezubunjiweko namasiko lawa aphethe umlando oqakathekilekowesitjhaba esithileko. Amagugu alekelela abantu bona bafunde ngezinto zesikhathi sakade, ukuzwisisa amatjhuguluko anzekako emphakathini nokuthi kwenzeke irhubhululo ngomalndo wabantu nofana wezinto.[5] Indawo lezi zidosa abavakatjhi bonyana bavakatjhele indawo lapho imakhiwo enomlando inomlando ikhona.Isibonelo i-Roben island ingeye yendawo yamagugu eziphethe umlando wombuso wegandelelo eSewula Afrika.
Amagugu wemvelo
[edit | hlela umthombo]Amagugu wemvelo afaka iindawo, nehlelo lemvelo ekuyizinto ezithathwa njengokuthi kufanele bona zibulungelwe isizukulwane esizako. Igugu lemvelo leSewula Afrika lakhiwe ziiNdawo zamagugu wePhasi kanye neentaba zawo ezihle, iinlwana zeganga ezifakahlangana ‘i-Big Five’, iintjalo, iinyoni nazo yoke ikariso mraro yemvelo yephasi, eendaweni ezisewula khulu ye-Afrika.Ngalokhu sifisa ukunikela zoke izakhamuzi amandla wokufunda ngamagugu wazo ngelimi lazo, zizikhakhazise ngemirabhu yazo begodu zikhambe ziye esikhathini esizako ngokuzwisisa nokuhlonipha ubuhle bemvelo bezwe elikhulu leli.
Amagugu angabonakaliko
[edit | hlela umthombo]
Magugu apheth izinto ezingabonakaliko ngokomzimba zamasiko ezifana nama namasiko nendlela yokuwenza, ilwazi elidluliselwa ngomlomo nangokufundisa ngokwenza. Amagugu angabonakaliko angahlala angakhombisi ukudlulisw kwamasiko wakudala kodwana imikhuba yesikhathi sanje, yendaweni ezisemkahya nofana emadorobheni lapho iinqhema zamasiko ahlukahlukeneko zihlanganyela khona. Amagugu angabonakaliko wavusi imibuzo yokuthi imikghwa ethileko iqondene nesiko, kodwana ilekelela ekutheni imiphakathi ibumbane bona bazizwe ayingcenye yomphakathi owodwa nofana ohlukileko.[6]
Iinkomba
[edit | hlela umthombo]- ↑ HERITAGE | English meaning - Cambridge Dictionary
- ↑ Harrison, R., 2010. What is heritage. Understanding the politics of heritage, 9.
- ↑ Heritage, U.I.C., 2019. What is intangible cultural heritage [online]
- ↑ Part 1: What is Cultural Heritage? – Heritages of Change: Curatorial Activism and First-Year Writing [Revised Edition]
- ↑ What is heritage? | South African History Online
- ↑ What is Intangible Cultural Heritage? - UNESCO Intangible Cultural Heritage